Cafeïne

Alhoewel er dus veel verschillen zijn tussen Arabica, Robusta en Liberica bonen, is er ook een gemeenschappelijke deler: de aanwezigheid van cafeïne. Dit is het stofje wat leidt tot de ‘geestverruiming’ en ‘verkwikking’ die zelfs de allereerste koffiedrinkers al ervaarden, toen nog zonder te weten waar dit vandaan kwam. In het verleden werd er daarom met een schuin oog naar koffie gekeken, als zijnde een vorm van magie of wellicht een drankje van de duivel.

Niets is echter minder waar. Inmiddels weten we dat cafeïne een zogenaamde alkaloïde is, oftewel een natuurlijk voorkomend chemisch stofje. Deze komt niet alleen voor in koffiebonen, maar ook in thee, guaraná (een populair ingrediënt van energiedrankjes) en cacaobonen. Deze alkaloïde is psychoactief met een stimulerende werking. Dit verklaart het effect ervan.

In de natuur heeft cafeïne een nuttige functie. Zo is het een verdedigingsmechanisme tegen insecten. Het verlamt bepaalde insecten die aan de plant knabbelen, terwijl het tegelijkertijd als feromoon dienstdoet - het lokt bijen om zo haar bestuiving te garanderen.

Voor ons mensen is het echter voornamelijk een prestatiebevorderend middel. Vroeger stond het zelfs op de dopinglijst van het IOC, waar het pas sinds 2004 vanaf is, toen bleek dat er wel erg vele sporters waren die van hun kopje koffie wilden kunnen genieten. Ook is het een middel om de stofwisseling te versnellen, terwijl het onze hartslag en ademhaling verhoogt.

Wel geldt: hoe meer je het gebruikt, hoe minder het effect. Dit is de opstap naar verslaving, wat bij cafeïne regelmatig voorkomt. Doordat je steeds meer cafeïne nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken, kan je afhankelijk raken van het goedje. Mocht je tijdelijk minder binnenkrijgen, kun je bijvoorbeeld hoofdpijn, een lagere bloeddruk en andere ontwenningsverschijnselen ervaren. Heel erg is deze verslaving niet: lange termijngevolgen zijn er nauwelijks, terwijl de hele ontwenningsfase ‘slechts’ 10 dagen duurt, waarvan de eerste 5 dagen het heftigst.

Koffiebonen bevatten dus cafeïne. Voor mensen die hier slecht tegen kunnen of willen afbouwen, is er wel een alternatief: door een zogenaamde cafeïne-extractie kan cafeïne uit de bonen worden verwijderd. En voila, daar zijn de decaf bonen.